Forum Świat Konlangów Strona Główna Świat Konlangów
Polskie Forum Językotwórców
 
 FAQFAQ   SzukajSzukaj   UżytkownicyUżytkownicy   GrupyGrupy   GalerieGalerie   RejestracjaRejestracja 
 ProfilProfil   Zaloguj się, by sprawdzić wiadomościZaloguj się, by sprawdzić wiadomości   ZalogujZaloguj 

Bandulica - odmiana czasownika

 
Napisz nowy temat   Odpowiedz do tematu    Forum Świat Konlangów Strona Główna -> Conlangi
Zobacz poprzedni temat :: Zobacz następny temat  
Autor Wiadomość
bandziol20




Dołączył: 01 Wrz 2011
Posty: 144
Przeczytał: 0 tematów

Pomógł: 1 raz
Ostrzeżeń: 0/5

PostWysłany: Nie 18:47, 11 Gru 2011    Temat postu: Bandulica - odmiana czasownika

W bandulicy tak samo jak w naturalnych językach słowiańskich istnieje grupa czasowników nieregularnych (np. podstawowe biti 'to be', imati 'to have' itp., modalne i parę innych ) oraz czasowniki regularne.
Pod pojęciem czasowniki regularne mam na myśli zarówno klasy produktywne jak i nieproduktywne. (wszystkie nieregularne czasowniki są morfologicznie nieproduktywne Very Happy)
Nieproduktywne to te, które stanowią zamkniętą w sobie klasę czasowników, tzn. taką, która już nie powiększa swego stanu posiadania (może się on zmniejszać !); natomiast produktywne to te, których paradygmaty mogą z powodzeniem posłużyć do odmiany nowych czasowników.

Podobnie jak w innych językach słowiańskich rozróżniam 3 koniugacje A, I oraz E (ta ostatnia - najbardziej zróżnicowana wewnętrznie).
Nazwy tych 3 koniugacji pochodzą od samogłoski, na jaką kończy się dany czasownik w 3 os. lp. w czasie teraźniejszym.
Przed omówieniem poszczególnych koniugacji podam ogólny schemat odmiany w czasie teraźniejszym czasowników regularnych, który ma postać :
Kod:
      lp.      lmn.
Os.
1.    -m       -mo
2.    -š       -te
3.    -0       -(j)u

Przykładowo,czasownik pisati 'pisać' odmienia się w czasie teraźniejszym następująco :
Kod:
      lp.      lmn.
1. piše-m   piše-mo
2. piše-š   piše-te
3. piše     piš-u

Jak widać chociażby z formy 3 os. lp., czasownik pisati należy do e-koniugacji (piše).

Aby ustalić jakąkolwiek formę danego czasownika regularnego, wystarczy znać 2 rzeczy z odmiany czasownika :
A. podstawę bezokolicznika
oraz
B. podstawę czasu teraźniejszego

Ad A. Aby znaleźć podstawę bezokolicznika zwykle wystarczy odrzucić końcówkę -ti, np. zvati 'to call' - podstawą bezokolicznika będzie zva-.
(bardziej skomplikowane jest ustalenie właściwej podstawy dla czasowników kończących się na -sti oraz -či, choć pomocna tu z kolei może się okazać podstawa czasu teraźniejszego danego czasownika)
Podstawa bezokolicznika służy do tworzenia :
a) bezokolicznika Wink
b) tzw. imiesłowu -l (przydaje się do tworzenia form czasu przeszłego)
c) imiesłowu uprzedniego
d) imiesłowu biernego
e) rzeczownika odczasownikowego

Ad B. Podstawę czasu teraźniejszego ustala się na podstawie form osobowych czasu teraźniejszego, np. przez odrzucenie końcowej samogłoski z 3 os. lp.
Podstawa czasu teraźniejszego służy m. in. do tworzenia :
a) form czasu teraźniejszego Wink
b) form czasu przyszłego czasowników dokonanych
c) trybu rozkazującego
d) imiesłowu współczesnego
e) imiesłowu czynnego

Co ważne - kombinacja tych dwóch morfologicznych podstaw (tzn. bezokolicznikowej i teraźniejszej) stanowi punkt wyjścia do klasyfikacji wszystkich czasowników regularnych (i to zarówno tych produktywnych jak i tych nieproduktywnych).


Post został pochwalony 0 razy

Ostatnio zmieniony przez bandziol20 dnia Nie 14:08, 29 Sty 2012, w całości zmieniany 9 razy
Powrót do góry
Zobacz profil autora
Zobacz poprzedni temat :: Zobacz następny temat  
Autor Wiadomość
bandziol20




Dołączył: 01 Wrz 2011
Posty: 144
Przeczytał: 0 tematów

Pomógł: 1 raz
Ostrzeżeń: 0/5

PostWysłany: Pon 19:21, 26 Gru 2011    Temat postu:

Przejdę teraz do podania owej klasyfikacji czasowników regularnych w 3 koniugacjach (A, E, I).
Pełną klasyfikację przeprowadzić można w oparciu o 3 rzeczy :
1. koniugację określa się wg samogłoski, która stoi między rdzeniem czasownika a końcówką osobową czasu teraźniejszego (za wyjątkiem końcówki osobowej 3 os. lmn.). Tu uwaga : w sytuacji braku samogłoski, tzn. bezpośredniego przylegania rdzenia do końcówki osobowej, czasownik taki jest zaliczany do e-koniugacji.
2. postać osobową 3 os. lmn. w czasie teraźniejszym.
3. podstawę bezokolicznika.

Kolejność w opisie jest następująca :
1 os. lp. (cz. ter.) - 3 os. lmn. (cz. ter.) - postać bezokolicznika

a-koniugacja.
najprostsza, ma tylko 1 klasę (a : a), typ (a : aj) wciąż produktywna.
1. pjev-a-m - pjev-aj-u - pjev-a-ti 'śpiewać'

i-koniugacja
prosta, 3 klasy
I klasa i : i, produktywna
1. mislim - misliju - misliti 'myśleć'
II klasa i : je, produktywna
2. vidim - vidiju* - vidjeti 'widzieć' i : je, produktywna
III klasa i : a, nieproduktywna
3. kričim - kričiju - kričati 'krzyczeć'

EDIT :
*w niektórych czasownikach tego typu możliwa jest obocznie (albo wyłącznie) forma ze starą końcówką -ja :
vidja - widzą, sidja - siedzą itp.

Pozostaje e-koniugacja, czyli najbardziej wewnętrznie zróżnicowana i to zarówno pod względem klasy (bezokolicznik) jak i typu (postać osobowa 3. os. lmn.) . Razz
Oznaczenia : C - rdzeń czasownika zakończony na spółgłoskę, V - rdzeń czasownika zakończony na samogłoskę; 0 - brak łącznika między rdzeniem a końcówką.

Całą e-koniugację można podzielić w zależności od charakterystycznej końcówki osobowej podstawy teraźniejszej, tj. -e-, -(u)je-, -ne- + końcówka zerowa -0-.
Klasy produktywne :
1. -uje- : -ova- (rzadziej : -eva-) : kup-uje-m ( kupu-ju) / kup-ova-ti 'kupować'
2. -ne- / -nu- : hudnem (hudnu) / hudnuti 'chudnąć'; czasowniki z sufiksem -nu-;
(w tym również nieproduktywny podtyp Vne- / Vnu- : ginuti 'ginąć', minuti 'minąć' itp.)

Typy nieproduktywne :
1. Vje / V0 : ču-je-m ( ču-ju) / ču-ti 'czuć'; tematy jednosylabowe zakończone na samogłoskę
2. Ce / C0 :
a) nes-e-m (nes-u) / nes-ti 'nieść'; również z wymianą z : s (griZem : gristi), d : s (boDem : bosti), t : s (gneTem - gnesti);
b) peč-e-m (pek-u) / peči (*pekti)'piec'; dla bezokoliczników zakończonych na -či (pierwotny temat na k albo g; alternacje k : č, g : ž)
3. Ce / V0 : der-em (der-u) / dra-ti 'drzeć'
4. -e- / -a- : piš-e-m (piš-u) / pisati 'pisać'; bezokoliczniki -ati & temat czasownika zakończony na syczącą albo tylnojęzykową; (występują tu alternacje : s : š (pisati), z : ž (kazati), k : č (skakati) )
5. V0- / V0- : zna-m (znaju) / zna-ti 'znać';

Wśród typów nieproduktywnych mogą wystąpić różnego rodzaju zmiany w tematach czasownika, np.:
n / 0 : napnem - napeti 'napiąć' (tu należą dawne bezokoliczniki zakończone w bezokoliczniku na *-ęti)
e / 0 : meljem - mleti 'mleć',
o / 0: koljem - klati 'kłuć',
č / k : skačem - skakati 'skakać' itp. Razz

čšž


Post został pochwalony 0 razy

Ostatnio zmieniony przez bandziol20 dnia Wto 0:57, 08 Maj 2012, w całości zmieniany 4 razy
Powrót do góry
Zobacz profil autora
Zobacz poprzedni temat :: Zobacz następny temat  
Autor Wiadomość
bandziol20




Dołączył: 01 Wrz 2011
Posty: 144
Przeczytał: 0 tematów

Pomógł: 1 raz
Ostrzeżeń: 0/5

PostWysłany: Pią 21:42, 04 Maj 2012    Temat postu:

Tak się zastanawiam, co dalej opisywać... Razz Ogólnie postać czasownika to :
Kod:
(prefiks)+rdzeń+(sufiks)+końcówka

Te w nawiasach, czyli prefiks i sufiks, są to części nieobowiązkowe. Np. w takim infinitivie zvati 'wołać, nazywać' jest tylko rdzeń (zva-) i końcówka (-ti), natomiast w postaci prezensowej 1 os, sg. jest rdzeń (no, fakt - odmieniony) : zov-, sufiks tematyczny -e- i końcówka osobowa -m. Smile


Post został pochwalony 0 razy

Ostatnio zmieniony przez bandziol20 dnia Pią 21:51, 04 Maj 2012, w całości zmieniany 2 razy
Powrót do góry
Zobacz profil autora
Zobacz poprzedni temat :: Zobacz następny temat  
Autor Wiadomość
bandziol20




Dołączył: 01 Wrz 2011
Posty: 144
Przeczytał: 0 tematów

Pomógł: 1 raz
Ostrzeżeń: 0/5

PostWysłany: Czw 12:05, 14 Cze 2012    Temat postu:

Dobra, to coś o imiesłowach.
Końcówka imiesłowu przymiotnikowego czynnego (wzorowane na chorwackim).
a. dla a- koniugacji :
-juči - np. pjevati - pjevajuč-i / -a /-e (3 os. plur. pjevaju)
b. dla e- koniugacji :
-uči - np. nesti - nesuč-i / -a / -e (3 os. plur. nesu)
c. dla i-koniugacji :
-eči - np. prositi - proseč-i / -a / -e (3 os. plur. prosiju)

O imiesłowie biernym (historycznie - jest to imiesłów czasu przeszłego, ale nie istnieje funkcjonalnie inny bierny) napiszę potem.

Tu jednak wspomnę, że forma imiesłowu przymiotnikowego w swojej "męskiej" postaci (tzn. -juči, -uči, -eči) służy w żywej bandulicy jako imiesłów przysłówkowy (i to zarówno współczesny (por. polskie przysłówkowe 'niechcący') jak i uprzedni (!)) .

Imiesłów przysłówkowy uprzedni.
Oczywiście, istnieje także tradycyjna metoda tworzenia imiesłowu uprzedniego : -vši i -avši. Jego użycie to jednak bardziej stosuje się do książek niż jest obecne w żywej mowie.
-vši stosuje się po samogłoskach
natomiast :
-avši po spółgłoskach (tu niekiedy dopuszczalna jest także końcówka -ši, np. rekši obok rekavši 'rzekłszy, powiedziawszy').
Jako ciekawostkę można podać występowanie w niektórych zastygłych, skostniałych zwrotach końcówki bez -ši, np.: poče-ti 'zacząć' - poče-v od ... 'począwszy od ...'
W dawnych dokumentach Wink można także natrafić na postacie tego typu :
vidjev (vidjeti), reka-v (reči, baza rek-), doznav (doznati), uzev (uzeti) itp. Smile


Post został pochwalony 0 razy

Ostatnio zmieniony przez bandziol20 dnia Sob 10:54, 16 Cze 2012, w całości zmieniany 1 raz
Powrót do góry
Zobacz profil autora
Zobacz poprzedni temat :: Zobacz następny temat  
Autor Wiadomość
bandziol20




Dołączył: 01 Wrz 2011
Posty: 144
Przeczytał: 0 tematów

Pomógł: 1 raz
Ostrzeżeń: 0/5

PostWysłany: Sob 11:41, 16 Cze 2012    Temat postu:

Na chwilę odejdę od imiesłowów i napiszę odmianę w czasie teraźniejszym czasownika biti 'być', ponieważ przyda się on do tworzenia czasu przeszłego.
Odmiana czasownika biti 'być' jest następująca :
Kod:

Ja som     Mi smo
Ti si      Vi ste
On je      Oni su


Czas przeszły tworzy się w bandulicy za pomocą form czasu teraźniejszego czasownika biti 'być' oraz form tzw. L-imiesłowu (zwanego też imiesłowem czasu przeszłego).
Imiesłów ten tworzy się od podstawy bezokolicznika z dodaniem końcówki -L / -la / -lo / -li (w zależności od liczby i rodzaju : m. / f. / n. / plur.). Np.
prositi 'prosić' > prosi-ti : prosi-l, prosi-la, prosi-lo, prosi-li.

Jeśli podstawa bezokolicznika kończy się na spółgłoskę dodatkowo przed postacią rodzaju męskiego wsunięte jest -o-, zob.:

pasti 'paść' : -> pad- : pad-o-l, pad-la, pad-lo, pad-li
tresti 'trząść' : -> tres- : tres-o-l, tres-la, tres-lo, tres-li
Odmiana czasownika kupiti 'kupić' w czasie przeszłym :
Kod:

ja som kupil, -a, -o  mi smo kupili
ti si kupil, -a, -o   vi ste kupili
on je kupil           oni su kupili
ona je kupila
ono je kupilo

Uwaga ! W 3 os. (lp. i lmn.) można opuścić formy czasownika biti 'być' (tj. je & su), czyli :
on je kupil -> on kupil
oni su kupili -> oni kupili.


Bonus : odmiana kilku innych a potrzebnych nieregularnych czasowników.
moči 'móc'
Czas teraźniejszy : ja mogu ( možem), ti možeš, oni mogu
L-imiesłów : mogol, mogla, moglo, mogli.
htjeti 'chcieć'
Czas teraźniejszy : ja hoču (hočem), ti hočeš, oni hoča (hočeju)
L-imiesłów : htjel, htjela, htjelo, htjeli
iti 'iść'
Czas teraźniejszy : ja idem, ti ideš, oni idu
L-imiesłów : šel, šla, šlo, šli
vedjeti 'wiedzieć'
Czas teraźniejszy : ja vem, ti veš, oni vedja
L-imiesłów : vedjel, vedjela, vedjeli, vedjeli.


Post został pochwalony 0 razy

Ostatnio zmieniony przez bandziol20 dnia Pią 13:17, 22 Cze 2012, w całości zmieniany 4 razy
Powrót do góry
Zobacz profil autora
Zobacz poprzedni temat :: Zobacz następny temat  
Autor Wiadomość
bandziol20




Dołączył: 01 Wrz 2011
Posty: 144
Przeczytał: 0 tematów

Pomógł: 1 raz
Ostrzeżeń: 0/5

PostWysłany: Sob 14:29, 16 Cze 2012    Temat postu:

Dobra, koniec końców - pasywny partycypel Smile
Imiesłów bierny
Imiesłów bierny ma następujące końcówki :
1. -n
dla czasowników wielosylabowych, których podstawa bezokolicznika kończy się na -a-, czyli :
(na)pisa-ti - (na)pisan
pitati - pitan
2. -en
dla czasowników wielosylabowych, których podstawa bezokolicznika kończy się na spółgłoskę :
dovesti 'przyprowadzić' (doved-) : doveden
plesti 'pleść' (plet-) : pleten
donesti 'przynieść' (dones-) : donesen
Możliwe są tu wymiany względem podstawy :
k : č
reči 'rzec' (*rek-ti, pp. rekol) : rečen
obleči 'ubrać' (*oblek-ti, pp. oblekol) : oblečen
g : ž
striči 'strzyc' (*strig-ti, pp. strigol) : strižen

3. -jen dla czasowników zakończonych na -iti lub -jeti
pohvaliti - pohvaljen, željeti 'pragnąć' - željen, govoriti 'mówić' - govorjen
otvoriti - otvorjen, probuditi 'obudzić' - probudjen, roditi - rodjen, vidjeti - vidjen, ukratiti 'skrócić' - ukratjen, mlatiti 'młócić' - mlatjen, platiti 'płacić' - platjen, napolniti 'napełnić' - napolnjen, braniti 'bronić' - branjen
Możliwe zmiany :
po końcowym p, b, m pojawia się lj :
kupiti - kupljen, trpjeti 'wytrzymywać' - trpljen, oslabjeti - oslabljen
końcowe s + j, z + j przechodzi w š, ž :
prositi - prošen, nositi - nošen, voziti - vožen
końcowe st + j przechodzi w šč : čistiti - čiščen, pustiti - puščen
końcowe sl + j przechodzi w šlj : zamisliti - zamišljen
końcowe sn + j przechodzi w šnj : objasniti - objašnjen
4. -t dla czasowników z sufiksem -nu- oraz dla czasowników o jednosylabowym rdzeniu zakończonym na samogłoskę:
dignuti 'podnieść' - dignut 'podniesiony'
prokleti 'przekląć' - proklet 'przeklęty'
zapeti 'zapiąć' - zapet 'zapięty'
početi 'zacząć' - počet 'rozpoczęty'
biti 'bić' - bit 'bity'
ubiti 'zabić' - ubit 'zabity'
šiti 'szyć' - šit 'szyty'
poznati 'poznać' - poznat 'znany'

Razz


Post został pochwalony 0 razy

Ostatnio zmieniony przez bandziol20 dnia Sob 7:26, 23 Cze 2012, w całości zmieniany 4 razy
Powrót do góry
Zobacz profil autora
Wyświetl posty z ostatnich:   
Napisz nowy temat   Odpowiedz do tematu    Forum Świat Konlangów Strona Główna -> Conlangi Wszystkie czasy w strefie EET (Europa)
Strona 1 z 1

 
Skocz do:  
Nie możesz pisać nowych tematów
Nie możesz odpowiadać w tematach
Nie możesz zmieniać swoich postów
Nie możesz usuwać swoich postów
Nie możesz głosować w ankietach

fora.pl - załóż własne forum dyskusyjne za darmo
Powered by phpBB © 2001, 2005 phpBB Group
Regulamin